BARTINDA
CEVİZ HASTALIK VE ZARARLILARI İLE MÜCADELE
Armillaria Kök
Çürüklüğü
Meşe kök çürüklüğü veya mantar kök çürüklüğü olarak da
bilinir. Armillaria mellea isimli toprak kökenli bir fungus tarafından
oluşturulur. Fungus ceviz ağaçlarının köklerini, kök boğazını ve gövdenin alt kısımlarında
infeksiyon yapar. İlk simptomlar küçük klorotik yapraklar, genç yaprak
dökümleri ve sürgün uçlarında geriye ölümlerdir. Fungusun infeksiyon yaptığı
kök sistemi ya da kök boğazı yönünde simptomlar görülür. Sonuç olarak fungus, ağacın
tüm kök sitemini tahrip eder veya alt gövde çevresini bir kuşak gibi sararak ağaç
ölümlerine neden olur.
Mücadelesi:
Armillaria ile
infekteli topraklarda ceviz bahçeleri kurmadan önce koruyucu önlemler alınmalı,
fungus infeksiyonuna dayanıklı anaçlar kullanılmalıdır. Dikimden önce pahalı ve
zor bir uygulama olmasına karşın methyl bromide ile toprak fumigasyonu yapılması
ağaç ölümlerini büyük ölçüde azaltacaktır. Hastalıklı ağaçlar sökülüp, bütün
bitki artıklarıyla birlikte araziden uzaklaştırılmalıdır. Hastalıklı ağaçlara
yakın olan ve simptom göstermeyen ağaçların da infeksiyon taşıma ihtimali göz
ardı edilmemelidir.
Kök Boğazı Tümörü
Bakteri (Agrobacterium tumefaciens) hastalığıdır.
Patojen bitki dokusuna yaralar vasıtasıyla girer ve kök boğazı çevresinde tümör
oluşturur. Zaman içerisinde köklerde de tümör oluşumları gözlenir. Tümörlerin
merkez kısımları ölür ve odun dokusunun çürümesine yol açan funguslar ve diğer
patojenlerin bu noktada oluşan boşluklara yerleşmesine neden olur. Bulaşık genç
ağaçların boyları kısa kalır, yaşlı ağaçlarda odun çürümeleri gözlenir.
Mücadelesi:
Kök boğazı tümörüyle
en iyi mücadele yöntemi fidanların sağlıklı damızlıkların bulunduğu fidanlıklardan
temin edilmesi, taşınmaları, araziye dikilmesi ve bütün yetiştiricilik ömürleri
boyunca yaralanmalardan kaçınılmasıdır. Patojenle biyolojik mücadele mümkündür.
Dikimden önce, fidanların Agrobacterium radiobacter'in K84 ırkıyla hazırlanmış
süspansiyonlarına daldırılmasıyla başarılı sonuçlar alınmıştır.
Ceviz Yanıklığı
Bakteri (Xanthomonas campestris) hastalığıdır.
Patojen sadece Juglans cinsine ait bitki türlerinde infeksiyon yapar. Kışı uyur
gözlerde geçirir, yağmur suları ve yağmurlama sulamayla yayılıp, infeksiyon yaparlar.
Ağaçlar bütün büyüme mevsimi boyunca bakteri infeksiyonuna duyarlıdır. Genç
sürgünler aktif olarak yeşil renkli ve sulu yapıda oldukları dönem boyunca
etmen tarafından infekte edilebilir. Bakteri yaprağın bütün dokularına saldırır.
Parankimada birkaç milimetrelik kahverengi-siyah lekeler oluşturur. Sayısız
lekeler ve çizgi şeklindeki oluşumlar yaprak yüzeyini kaplayarak yaprak şekil
bozukluklarına ve deformasyonlara neden olur. Meyveler de oluşumlarının başında,
çiçek dönemlerinde oldukça duyarlıdır. Yüzeyde küçük, siyah renkli sulu
lezyonlar gözlenir.
Mücadelesi:
Hastalık etmeniyle
mücadele, kışı uyur gözler içerisinde geçirdiği için oldukça zordur. Cevizlerin
ilk oluşum dönemlerinde bakırlı preparatlarla koruyucu ilaçlamalar yapılır. Daha
önce şiddetli enfeksiyonların görüldüğü ceviz bahçelerinde uygulamalar, kışın ıslak
geçen günler göz önüne alınarak belli aralıklarla yapılmalıdır.
Ceviz Antraknozu Hastalığı (Gnomonia leptostyla)
Hastalık belirtileri ceviz ağaçlarının yaprakçık,
meyve, genç sürgün ve yaprak saplarında görülür. Hastalık, özellikle oransal
nemin yüksek olduğu yerlerde ve her yükseltide görülür. Daha çok bir yaprak
hastalığı olmasına karşın, yeşil meyve kabuğundan meyve içerisine de geçen
hastalık meyvelerin zarar görmesine de neden olur. Hastalık, genç yaprakların
yaprakçıkları yarı büyüklüğünü geçtikten sonra enfeksiyon yapmakta ve
penetrasyon noktasının çevresinde renk açılmalarına neden olmaktadır. Daha
sonra bu kısımlar kahverengine dönüşür. Hastalığın etkisiyle yaz ayı ortalarında
erken yaprak dökümü başlar, yoğun olduğu yıllarda tüm yapraklar dökülebilir.
Özellikle haziran-temmuz aylarındaki yağışlar ve bu dönemdeki gece-gündüz ısı
farkı ile oluşan çiğ nedeniyle hastalık hızla yayılmakta ve belirtileri birden
artmaktadır.
Mücadelesi:
Enfeksiyon kaynağı
olan yere dökülmüş yapraklar sonbaharda toplanıp yakılmalı veya toprağa
gömülmelidir. Budama esnasında bulaşık dallar bahçeden uzaklaştırılmalıdır.
Hastalık görülen bahçelerde, tomurcukların yeni patlamaya başladığı, yaprakların
yeni oluştuğu dönemde birinci ilaçlama; yapraklarda yaprakçıkların yarı büyüklüğünü
aldığı dönemde ikinci ilaçlama; meyvelerin fındık büyüklüğünü aldığı dönemde
üçüncü ilaçlama yapılmalıdır.
Elma İçkurdu (Cydia pomonella L.)
Ergini bir kelebek olup, kelebekler gri renkli ve
ortalama 10 mm uzunluğundadır. Kelebeklerin her iki kanat ucunda yer alan üçgen
şeklindeki koyu leke karakteristiktir. Tırtılları yumurtadan ilk çıktığında 1
mm boyunda, gelişmesini tamamlayan olgun larvalar 15-20 mm boyunda ve beyazımsı
pembe renklidir.
Elma içkurdu kışı ağaç gövdelerinde çatlamış kabuklar
arasında olgun larva döneminde geçirir. İlkbaharda ergin çıkışları çevre koşullarına
bağlı olarak nisan sonu mayıs başında görülür ve yaklaşık bir aylık bir
periyoda yayılır. Yumurtalar yapraklara ve meyvelere iki gün 15 teker teker bırakılır.
Yumurtadan çıkan tırtıllar 4- 8 saat içerisinde meyvelere giriş yapar ve meyve
içerisinde beslenir. Larva süresi 30- 40 gün sürer ve zararlı yılda 2-3 döl
verir. Elma içkurdu cevizin en önemli zararlılarından birisidir. Zararı doğrudan
meyvededir ve meyve içerisine giren tırtıllar ceviz içlerini tahrip ederek
kalitenin ve erken dökümler sebebiyle verimin düşmesine neden olurlar.
Mücadelesi:
Elma içkurdu
mücadelesinde kültürel önlem olarak yere dökülen kurtlu meyveler toplanıp
derince toprağa gömülmeli, ceviz ağaçlarının kalın dal ve gövdelerine haziran
ayı başında oluklu mukavvadan tuzak bantlar sarılarak bunlara gelen larvalar
yapılacak kontrollerde imha edilmelidir. Yeni oluşturulacak bahçelerde dayanıklı
çeşitler tercih edilmelidir. Zararı doğrudan meyvede olması nedeniyle mücadele
eşiği düşük olan zararlının etkili doğal düşmanları bulunmakla birlikte,
genelde ilaçlı mücadele gerekmektedir. İlaçlı mücadelesinde ise ilaçlama zamanının
tespiti önemlidir. Yumurtadan çıkan larvaların meyveye girmeden ilaçla buluşturulması
gerekmektedir. Mücadele zamanının belirlenmesinde zararlının ilk ergin çıkışları
izlenmekte, bu amaçla eşeysel çekici tuzaklar ve etkili sıcaklık toplamlarından
yararlanılmaktadır. Tahmin uyarı yöntemi adı verilen bu yöntemin uygulanamaması
durumunda ceviz ağaçlarının fenolojisinden yararlanılmalı ve ceviz meyveleri fındık
büyüklüğüne (1.0-1.5 cm çapında) ulaştığında ilaç uygulanmasına başlanmalı ve
kullanılan ilacın etki süresine bağlı olarak ikişer hafta arayla üç ilaçlama
yapılmalıdır.
Ceviz Yeşil Kabuk Sineği (Rhagoletis completa )
Ceviz Yeşil
Kabuk Sineği ergini sarımsı kahverengindedir. Kışı toprakta pupa olarak geçirir
ve ergin uçuşları temmuz ayı başında başlar eylül ayı başlarına kadar devam
eder. Yumurtalarını gruplar halinde bırakırlar ve yumurtalar ortalama beş günde
açılır. Yumurtadan çıkan larvalar yeşil kabuk içerisinde beslenerek kabuk
dokusuna zarar verir. Larva süresi çevre koşullarına bağlı olarak 3-5 hafta
sürer. İleriki aşamalarda sert kabuğun görünüşünü bozdukları gibi meyve içine
de zarar verebilirler. Zararlı yılda bir döl verir.
Yaprakbitleri (Choromaphis juglandicola)
Ergin bireyler sarı renkli ve 1.5-2.0 mm boyundadır.
Cevizde zararlı olan her iki yaprakbiti türünün yaşam çemberi birbirine benzer
olup kanatlı ve kanatsız ergin bireylere rastlanabilir. Kışı yumurta halinde
geçirirler ve ilkbaharda yumurtalardan çıkan bireylerin tamamı dişi bireylerden
oluşur ve yaz boyunca döllemsiz olarak canlı yavru doğurmak suretiyle çoğalırlar.
Günlük ışıklanma süresi, sıcaklık, besin durumu gibi faktörlere bağlı olarak
sonbaharda yumurta bırakacak bireyler oluşur ve kış yumurtaları bırakılır. Çevre
koşullarına bağlı olarak bir yılda çok sayıda döl verirler. Yapraklarda bitki
özsuyu ile beslenen yaprakbitleri ağaç gelişmesini yavaşlatarak kalite ve
verimi olumsuz etkiler. Yaprakbiti yoğunluğunun ilkbaharda yükselmesi durumunda
meyve iriliğinde bir düşüş görülürken, yaz aylarında yüksek yaprakbiti yoğunluğu
meyve içlerinin buruşmasına neden olmaktadır. Aynı zamanda salgıladıkları tatlımsı
madde nedeniyle fumajin oluşumuna neden olurlar.
Mücadelesi:
Yaprakbitinin çok
sayıda doğal düşmanı bulunmakta ve bunlar zararlıyı genelde baskı altına
alabilmektedir. Zararlıya karşı ilaçlı mücadeleye karar verirken yararlı
türlerin yoğunluğu dikkate alınmalıdır.
Avrupa Kırmızı Örümceği (Panonychus ulmi)
Avrupa kırmızı örümceğinin ergin dişi bireyleri koyu kırmızı
renkli, ortalama 0.8 mm boyunda, yumurtaları kiremit kırmızısı renkte, soğan
biçiminde ve üzerinde bir sapçık bulunur. Kışı yumurta döneminde ağaçların dal
ve dalcıklarında geçirir. İlkbaharda yumurtadan çıkan larvalar taze sürgünlere
geçerek yaprakların bitki özsuyunu emmek suretiyle beslenmeye başlar. Ergin
hale geldikten sonra yumurtalarını yaprakların alt yüzeylerine bırakırlar.
Beslenme yerlerinde ağ oluşturmazlar. Bir yıldaki döl sayısı 8- 9’u bulur.
Mücadelesi:
Avrupa kırmızı
örümceğine karşı ilaçlı mücadeleye karar vermeden önce doğal düşmanlarının yoğunluğu
dikkate alınmalıdır. İlaçlı mücadelesinde ise yoğunluğu yaprakçık başına 3- 5
bireyi geçtiğinde uygun bir akarisit ile uygulama yapılmalıdır.
İki Noktalı Kırmızı Örümcek (Tetranychus urticae)
İki noktalı kırmızı örümcek erginlerinde renk yeşilimsi
veya kahverengimsi yeşildir. Yumurtaları açık sarı renkte, şeffaf ve yuvarlaktır.
Kışı ergin dişi dönemde ağaçların gövdelerinde ağaç kabuklarının altında, yere
dökülmüş yaprak kalıntıları arasında geçirir ve ilkbaharda mart ayından
itibaren kışlak yerlerinden çıkarlar. Yaprakların alt yüzeyinde bitki özsuyunu
emmek suretiyle beslenir ve ağacın zayıflamasına neden olur. Beslenme yerinde
yoğun bir şekilde ağ örer. Çevre koşullarına bağlı olarak yılda 10- 15 döl
verebilir.
Mücadelesi:
Diğer zararlılara
karşı gereksiz ilaç uygulamalarından kaçınılmalıdır. Yoğunluğu yaprakçık başına
3-5 bireyi geçtiğinde uygun bir akarisit ile uygulama gerekebilir.
Kabuklubit ve Koşniller
Cevizlerde zararlı olan kabuklubit ve koşnil türleri,
San jose kabuklubiti (Quadraspidiotus perniciosus) ve Kahverengi koşnil
(Parthenolecanium corni)’dir.
San jose kabuklubitinin ergin dişilerinin kabukları
esmer renkli ve 1.7- 2.0 mm çapındadır. Zararlının bulunduğu dalın kabuğundan
boyuna bir kesit alındığında kan kırmızısı emgi lekeleri ortaya çıkar. Kışı
birinci dönem larva halinde geçirir ve yılda üç döl verir. Ağaçların gövde,
dal, yaprakçık, sürgün, tomurcuk ve meyvelerinde bitki özsuyunu emmek suretiyle
zararlı olur. Emgi esnasında toksik madde salgılar ve ağacın zayıflamasına
neden olur. Mücadelesinde, budama esnasında zararlı ile bulaşık olan dallar
kesilerek bahçeden uzaklaştırılmalı, bahçe kurulurken temiz fidan kullanılmalıdır.
Zararlıya karşı gerekmesi durumunda kış mücadelesi yapılabileceği gibi, erken
ilkbaharda ve yaz aylarında da larva döneminde ilaçlamalar yapılabilir.
Kahverengi
koşnil ergin dişilerinin kabuk çapı 3.5 mm kadardır ve kahve renklidir. Kışı ağaçların
genç dal ve sürgünlerinde ikinci dönem larva halinde geçirir. Yılda bir döl
veren zararlı yaprakçık, dal ve sürgünlerde bitki özsuyunu emmek suretiyle
zararlı olur. Aynı zamanda salgıladığı tatlımsı madde nedeniyle fumajin oluşumuna
neden olur. Gerek bitki özsuyunu emmesi gerekse fumajin oluşturması nedeniyle ağaçların
sürgün ve dalları gelişemez, yapraklar dökülür ve ağacı zayıflatarak verimi
olumsuz yönde etkiler. Mücadelesinde koşnil ile bulaşık dallar budama esnasında
bahçeden uzaklaştırılmalıdır. Yoğun olarak bulunan bahçelerde yumurtalarının
yarıdan fazlasının açıldığı dönemde larvalarına karşı ilaç uygulaması yapılmalıdır.
Her Türlü İlaç Satışı ve Danışmanlık için Topuzoğlu Ziraate bekleriz .Ziraat Mühendisi Ahmet Albayrak
