VERİM, YATIRIM MALİYETLERİ
VE DEVLET DESTEKLERİ
3.1 Verim
Verim hesaplanırken ceviz çeşitleri
uç dal verimli ve yan dal verimli diye ikiye ayrılır. Burada uç dal verimli çeşitler
yerli çeşitleri, yan dal verimli çeşitler ise ithal çeşitleri ifade etmektedir.
3.1.1 Uç Dal Verimli (Yerli)
Çeşitlerde Verim
Uç dal verimli yani yerli çeşitlerde
ceviz ağacı çok gelişip taç yapısının geniş olması nedeniyle en az 8x8 veya
10x10 aralıkla dikilmesi gerekir. Bu geniş sıra aralıkları nedeniyle ilk 5 yıl
içinde sıra aralarında ara tarım yapılabilir. Yani sıra aralarında bağ, yem
bitkileri ve örtü bitkileri yetiştirilebilir. Yerli çeşitler 7-8 yaşından sonra
meyve vermeye başlar ve yaklaşık 30 yaşlarında tam verime ulaşır. Tablodaki
fiyatlar ortalama fiyatlardır hesaplamalarda güncel fiyat dikkate alınmalıdır.
Tablo 6:
Uç Dal Verimli Çeşitlerde Verim Ve Kabuklu Meyve Değeri
Yan Dal Verimli (İthal) Çeşitlerde
Verim
Yan dal verimli yani ithal çeşitlerde ağaç taç yapısı fazla
geniş olmadığından sık dikim yapılabilir. Bu tip cevizler halk arasında bodur
ceviz diye de adlandırılmaktadır. Yan dal verimli çeşitlerde verim yaş
ilerledikçe artmaz fakat sık dikim nedeniyle dekarda dikilen
ağacın fazla olması nedeniyle dekar başına verim büyük
miktarda artar. Bu çeşitler yaklaşık 15 yaşında dekar başına 600 kg olmak üzere
tam verime ulaşır. Tablodaki fiyatlar ortalama fiyatlardır hesaplamalarda güncel
fiyat dikkate alınmalıdır
Devlet Destekleri
Kapama ceviz bahçesi
kurulumunda Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın dekar başına fidan desteği,
Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Program Kapsamında sulama sistemi
kurulumu desteği veya DAP (Doğu Anadolu Projesi Bölge Kalkınma İdaresi) gibi
kuruluşların meyve bahçelerine verdiği destekler söz konusu olmaktadır. Yine
tarımsal devlet desteği ile Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifleri aracılığıyla
yatırım ve işletme kredisinde faiz indirimi yapılmaktadır. Çevre Orman Bakanlığı
tarafından ise Ziraat Bankasının küçük ölçekli tarımsal işletme tanımına giren
üreticilere uyguladığı kredi faizinin yedide bir (1/7) i oranında yıllık faizli
ve 15. Yılın sonunda krediyi ve faizini tamamen ödemek üzere kredi
verilmektedir.
Bunların dışında güncel olan devlet destekleri hakkında Fırat
Kalkınma Ajansı Tunceli Yatırım Destek Ofisi’nden bilgi edinebilirsiniz.
Arazi Tahsisi
Devlet destekli arazi tahsisi
bozuk orman alanlarında, orman içi boş alanlarda ve hazine arazilerinde yapılabilmektedir.
Gerçek ve tüzel kişilere onaylı uygulama projesine göre, bozuk orman alanlarında, orman içi açıklıklarda,
hazine arazilerinde, devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan arazilerde ve
sahipli arazilerde asli veya odun dışı orman ürünü veren ağaç ve ağaççık türleri
ile yaptıkları özel ağaçlandırma ve özel imar-ihya çalışmaları ile özel orman
fidanlıkları için Orman Genel Müdürlüğünce usul ve esaslarda ön görülen şekilde
hibe veya kredi verilebilir. Hibe, sadece köy tüzel kişiliklerince yapılacak özel
ağaçlandırma ve özel imar-ihya çalışmaları için verilir.
Kredi tahsis edilen özel orman
fidanlıklarında üretilecek fidanların en az yüzde yetmiş (% 70) inin orman ağaç
ve ağaççığı fidanı, en çok yüzde otuz (% 30) unun odun dışı orman ürünü veren türler
ve süs bitkisi olması zorunludur.
Gerçek ve tüzel kişiliklerin
hibe/kredi talep etmeden yapacakları özel ağaçlandırma çalışmalarında, onaylı
uygulama projesinde belirtilen sayıda orman ağacı ve ağaççığı fidanı il müdürlüğünce
ücretsiz olarak verilebilir.17
Bu usul ve esaslarda geçen
orman arazileri, bölge müdürlüğünce oluşturulacak komisyonlar tarafından tespit
edilir. Bu arazilerin en küçüğü 5 dekar en büyüğü ise 500 dekar olmaktadır.
Tespit edilen bu araziler Ocak-Şubat-Mart ve Eylül-Ekim-Kasım ayları içerisinde
ilkbahar ve sonbahar dönemi olmak üzere iki dönem halinde bölge müdürlüklerince
orman idaresine ait internet sitelerinden otuz gün süreyle ilan edilir. İlan
edilen sahalara; ilan süresi içerisinde tek bir müracaatın olması halinde müracaatçı,
birden fazla müracaatın olması halinde ise kura sonucu belirlenen gerçek veya tüzel
kişi hak sahibi olur.
Hazinenin özel mülkiyetindeki yerlerde; sahanın ada ve
parsel numarası belirtilerek; devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan
yerlerde ise talep edilecek sahaya ait kroki veya harita dilekçeye eklenerek
(Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan yerlerde tescil şartı aranmaz),
illerde valiliklere, ilçelerde kaymakamlıklara müracaatta bulunulur.
Maliye Bakanlığı (Milli Emlak Genel Müdürlüğü) tarafından
yapılan inceleme sonucunda uygun görülmesi halinde uygulama projesinin hazırlanması
için doksan gün süreli ön izin verilir. Ön izin yazısının bir nüshası ilgili
mal müdürlüğü veya defterdarlık tarafından ilgili orman işletme müdürlüğüne
gönderilir. İşletme müdürlüğünce uygun görülen uygulama projesi onay için bölge
müdürlüğüne gönderilir ve uygun bulunması halinde bölge müdürü tarafından
onaylanır. Milli Emlak Genel Müdürlüğü tarafından kiralama veya tahsis işleri,
onaylı uygulama projesine dayanılarak neticelendirilir. Saha teslimi, illerde
defterdarlık, ilçelerde mal müdürlükleri tarafından yapılır. İlgili mal müdürlüğü
veya defterdarlık tarafından tahsis/kiralama yazısı ve saha teslim tutanağı
orman işletme müdürlüğüne gönderilir.18 Detaylı bilgi için ildeki Orman Müdürlüğü ile görüşülmeli ve
bahçenin kurulacağı araziye karar verilmelidir.
Düşük
Faizli Devlet Destekli Krediler
Gıda, Tarım ve Hayvancılık
Bakanlığı Destekleri
Gıda Tarım ve Hayvancılık
Bakanlığının 9 Mart 2016 tarihli T.C Ziraat Bankası A.Ş ve Tarım Kredi
Kooperatiflerince tarımsal üretime dair düşük faizli yatırım ve işletme kredisi
kullandırılmasına ilişkin uygulama esasları tebliğinde ceviz bahçesi
kurulumuyla ilgili olarak:
Yurt içinde üretilen sertifikalı tohum, fide, fidan kullanımı kapsamında Yurt içinde
üretilen sertifikalı/standart meyve/asma fidanları ile bağ/bahçe tesis edilmesi
karar kapsamında değerlendirilir.19
Üreticilerin, su kaynağından
alınan suyun tarla içine dağıtılması amacıyla damla, yağmurlama veya mikro yağmurlama
sulama sistemleri kurulması ve bu sistemlerin otomasyonuna ilişkin teknolojik
sistemler (Akıllı sulama sistemleri, akıllı otomasyon sistemleri ile ve benzeri
sistemler) konusundaki kredi talepleri karar kapsamında değerlendirilir.20
maddeleri yer almaktadır. Arazi satın alımıyla ilgili olarak
ise:
Dağınık ve parçalı arazilerin
birleştirilmesi suretiyle tarımsal işletmelerin ekonomik ölçeğe kavuşturulmasının
sağlanmasına yönelik olarak, hisseli tarım arazilerindeki hisselerinin diğer
hissedarlar tarafından satın alınması ya da hisseli olup olmadığına bakılmaksızın
bitişik arazilerin satın alınmasına yönelik kredi talepleri Banka ve TKK’nın
(Tarım Kredi Kooparatifi) kendi iç mevzuatı paralelinde olmak kaydıyla bu
kapsamda değerlendirilebilir.
maddesi yer almaktadır. Detaylı bilgi için tebliğin
incelenmesi ve T.C Ziraat Bankası şubeleri ya da bulunduğunuz yerdeki Tarım
Kredi Kooperatifi’nin ziyaret edilmesinde fayda vardır. Aşağıda bu tebliğ
kapsamında T.C Ziraat Bankası’nın verdiği 2016 yılı faiz oranları ve vade yer
almaktadır. Faiz desteği ile ifade edilen faiz oranının belli bir yüzdesinin
devlet tarafından ödenmesi anlamındadır.
T.C. Ziraat Bankası A.Ş. ve Tarım
Kredi Kooperatiflerince tarımsal üretime dair düşük faizli yatırım ve işletme
kredilerinde komisyon oranı bütün vadelerde %1 olarak uygulanmaktadır. Yatırımın
en az %25’ini mutlaka yatırımcının yapmış olması şartı aranmaktadır. Ceviz için
5 yıl vadeli yatırım kredisi verilmektedir. Ayrıca yetkili banka inisiyatifinde
2 yıl ödemesiz olarak verilebilir. İşletme kredisi için ise 18 ay vadeli kredi
verilebilmektedir.
Ayrıca yurt içinde üretilip
sertifikalı ve standart kademede belgelendirilen fidanları kullanarak kapama
bahçe ve bağ tesis eden çiftçiler dekar başına olmak üzere desteklenmektedir. Desteklemeden yararlanmak isteyen çiftçilerin, aşağıda
belirtilen belgelerle Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüklerine başvurması
gerekmektedir.
Güncelleştirilmiş
ÇKS (Çiftçi Kayıt Sistemi) belgesi,
Başvuru dilekçesi ve taahhütname
Fidan/Fide kullanım desteklemesi talep formu
Satış faturası,
Fidan/fide veya aşı materyaline ait sertifika belgesinin bir örneği,
Bu Tebliğin 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (c) ve (ç) bentlerine göre
talep edilen bitki muayene raporu,
Bağ/bahçe kiralanmış ise kira sözleşme belgesinin bir örneği,
Fatura düzenleyen kişiye ait; Fidan/Fide Üretici
Belgesi veya Tohumluk Bayii Belgesinin (Kamu kuruluşları hariç) bir örneği.
Aşılı cevizde kapama bağ/bahçenin
tek türde ve asgari alan toplamı 5 dekar ‘dan küçük olmayacak şekilde
tesis edilmiş olması gerekmektedir. Desteklemeden yararlanmaya hak kazanan çiftçilere
bodur tür bahçe kapsamında; standart fidan için dekara 150 ₺ sertifikalı fidan
için ise dekara 400 ₺ destek ödemesi yapılmaktadır.21
Ayrıca bakanlığın Kırsal Kalkınma Yatırımlarının
Desteklenmesi Programı kapsamında verdiği desteklerde sulama projeleri geçmiş dönemlerde
yer almıştır. Bu desteklerden faydalanmak için Çiftçi Kayıt Sistemine kayıtlı
olunması gerekmektedir. Etaplar halinde tebliğ edilen KKYDP destekleri bakanlık
sitesinden takip edilebilmekte ve Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüklerinden
bilgi alınabilmektedir.
Orman ve Su İşleri Bakanlığı
Destekleri
Orman Genel Müdürlüğü’nün özel
ağaçlandırma kapsamındaki orman arazisi ve hazine arazisi desteklerine değinmiştik.
Gerçek ve tüzel kişi arazilerinde özel ağaçlandırmada ise tapusu olan en az 5
dekar en fazla 3000 dekar arazilere uzun vadeli kredi verilmektedir. Orman İşletme
Müdürlüğü’ne tapu belgeleriyle müracaat edildikten sonra özel ağaçlandırma
projesi (ceviz, badem) özel orman bürolarına yaptırılır. Orman İşletme Müdürlüğü
projeyi inceler ve uygun bulması halinde projeyi onay için Orman Bölge Müdürlüğü’ne
gönderir. Bölge Müdürlüğü 60 gün içinde onaylayıp İşletme Müdürlüğü’ne gönderir
ve proje sahibine onay tebliğ edilerek 90 gün içinde işe başlaması talep
edilir.
Ceviz yetiştiriciliğinde çekilecek kredinin faiz oranı ise
Ziraat Bankasının küçük ölçekli tarımsal işletme tanımına giren üreticilere
uyguladığı kredi faizinin 1/7’i (yedide biri) oranındaki yıllık faiz oranıdır.
Kredi geri ödemesi 15 yıl sonraki Ekim ayının sonunda olup
toplam borcun bir defada ödenmesi ile gerçekleşmektedir. Özel
ağaçlandırma çalışmalarında gerçek ve tüzel kişilere kredi imkânı verilirken, köy
tüzel kişilikleri hibe imkânından faydalandırılır.
Devlet
Destekli Bitkisel Ürün Sigortası
Ülkemizde tarım sektörünü
tehdit eden risklerin teminat altına alınabilmesi amacıyla "Tarım
Sigortaları Kanunu" çıkarılmıştır. Devlet, bu Kanun kapsamında yapılacak
sigorta sözleşmelerine münhasır olarak çiftçi adına sigorta primine destek sağlamaktadır.
Devlet prim desteğinin miktarı her yıl için ürün, risk, bölge ve işletme ölçekleri
itibariyle, Bakanlar Kurulu kararıyla belirlenmektedir. 4.06.2005 tarih ve 5363
sayılı Tarım Sigortaları Kanunu kapsamında T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık
Bakanlığı bünyesinde bulunan Çiftçi Kayıt Sistemi’ne kayıtlı olan üreticilerin
faydalanabileceği tarım sigortasıdır. Söz konusu kanun çerçevesinde akdedilecek
tarım sigortası sözleşmelerinin tabi olacağı esaslara ilişkin bilgilere Tarım
Sigortaları Havuzu İşletmesi A.Ş.'nin web adresinde (www.tarsim.gov.tr) bulunan
bitkisel ürün sigortası bölümünden ulaşılabilir.
TARSİM kapsamında sigorta yaptıran üreticilerin ödeyecekleri
sigorta priminin %50'si devlet tarafından ödenir. Kalan % 50’nin %25'i sigortalı
tarafından peşin ödenir, geriye kalan kısım ise 5 taksite kadar tahsil edilir.
Yatırım
Maliyeti
Yatırım maliyeti bahçenin kurulacağı arazinin coğrafi koşullarına
ve yatırımın ölçeğine göre değişmektedir. Bahçe Özel Ağaçlandırma Projesi ile
kurulacaksa özel ormancılık büroları bahçe maliyetlerini ve gerekli tüm
analizleri Orman Genel Müdürlüğü birim fiyat cetveline göre hazırlamaktadır. Aşağıda
arazinin şahsa ait olduğu varsayımıyla ortalama fiyatlar ile yatırım
maliyetleri yer almaktadır. Fiyatlar 2016 yılı itibariyle güncel ortalama
piyasa fiyatlarıdır ve ilde kurulan örnek bahçe incelenerek hesaplanmıştır.
Yukarıdaki fiyatlar dekar ve
metre olarak ele alınan birim fiyatlarıdır. Kurulacak bahçenin ölçeği
belirlenen araziye göre şekil alacağından kapama ceviz bahçesi yatırımının
getirisi arazinin büyüklüğüyle doğru orantılı olacaktır. Örneğin 20 dekarlık
bir kapama ceviz bahçesinin 2016 fiyatlarıyla maliyeti yaklaşık olarak 38.532 ₺
olmaktadır. Bu projede 312 adet yan dal verimli Fernor çeşidi ceviz fidanının
6. yılında ağaç başına 7 kg meyve verdiği varsayımıyla:
312 x 7 kg = 2184 kg kabuklu
ceviz
2184 kg x 20 ₺ = 43680 ₺ gelir
elde edilmektedir. Ağaç başına tam verim olan 20 kg’a 15. yılda ulaşıldığında:
312 x 20 kg = 6240 kg kabuklu ceviz
6240 x 20 ₺ = 124.800 ₺ gelir elde edilecektir. Burada dikim
sıklığına bağlı olarak dekardaki ağaç sayısı ve arazi büyüklüğü yatırımın ölçeğini
belirlemektedir. Görüldüğü gibi 5 ile 6. yıllarda yatırım kendi maliyetini karşılamaktadır.
Kârlı bir kapama bahçenin ölçeği 100 dekar imkân yoksa 50 dekar olması gerektiği
çeşitli kaynaklarda tavsiye edilmektedir. Ancak burada arazi ve araziye bağlı
olarak ağaç sayısı değişkenlik gösterecektir. Sağlıklı olan önceki bölümlerde
verim ile ilgili verilen bilgilerden yola çıkarak maliyet ve getirinin
hesaplanması şeklinde olacaktır. Buradaki verim değerleri ve rakamlar yaklaşık
değerlerdir. Örneğin 20 dekarlık örnek projede yan dal verimli çeşit ekildiği için
7x4 aralıklı dikim de tercih edilebilir. Bu şekilde daha fazla ağaç ekilebilir.
Verim ise toprak, iklim, gübre gibi çeşitli koşullara göre değişebilmektedir.
Bu yüzden ortalama değerler tercih edilmiştir.
Örnek Proje
Aşağıda Tunceli İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü’nün
gerçekleştirdiği bir kapama ceviz bahçesi projesi yer almaktadır. Fiyatlar 2016
yılı fiyatları ile güncellenmiştir. Proje 20 dekarlık alana, 8x8 dikim mesafesi
ile 312 adet fidan ile gerçekleştirilmiştir.
Yapılmış
olan sulama sistemi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölüm mezunu bir ziraat
mühendisi tarafından projelendirilmiştir. Sulama sistemine ana borular, lateral
borular, damlatıcılar / sprinkler, ekleme parçaları, fitings malzemeleri,
filtrasyon ve fertigasyon üniteleri dâhildir. Burada arazide su bulunduğu için
damlama sulama sistemi maliyeti verilmiştir. Arazide su bulunmaması durumunda
sondaj vurulduktan sonra damlama sulama sistemi kurulur.
